Zawodnicy – zwłaszcza ci
młodzi – powinni dostawać komunikaty wzmacniające ich pewność siebie, umiejętność
podejmowania właściwych decyzji czy brania odpowiedzialności za siebie. Pozwoli
to im rozwijać inteligencje emocjonalną i zachować zdrowie psychiczne. Jeśli
trenerowi zależy na tym, aby podopieczny rzeczywiście poprawił jakiś aspekt
swojej gry, musi mu to odpowiednio zakomunikować. Nie będzie miało sensu wytykanie
mu samego błędu. Warto przedstawić korzyści z progresu w danym obszarze
treningowym i udzielenie instrukcji jak należy tego dokonać. Trzeba dodać
również, że czas na to jest na treningu, a nie na meczu. Błędem jest to kiedy
trener podczas meczu, nieustannie steruje swoimi zawodnikami. Przejawia się to
np. okrzykami: ”podaj, strzelaj, jedziesz” itd.
Ciekawym rozwiązaniem
podczas treningu, które aktywizuje piłkarzy do samodzielnego myślenia jest
również zatrzymywanie gry czy ćwiczenia i zadawanie pytań np.:”jak mógłbyś się
teraz lepiej ustawić?”, „czy mógłbyś podjąć lepszą decyzję?”, „dlaczego to
zagranie było dobre?”, „kto wykonał najlepszy ruch?”.
Horst Wein – autor książki „Inteligencja
w grze” pisze[2],
że przed zawodnikami powinno się stawiać problemy, by mogli je rozwiązywać w
sposób kreatywny. Niestety nierzadko zdarza się, że trenerzy dają swoim
podopiecznym gotowe odpowiedzi uniemożliwiając im tym sposobem praktykowanie
samodzielnego myślenia. W celu ukształtowania graczy inteligentnych, biorących na
siebie odpowiedzialność za grę i świadomych swoich decyzji oraz działań powinno
się stymulować graczy do odnajdywania rozwiązań w sposób samodzielny.
Potrzebują oni do tego doradcy i coach’a, a nie dyrygenta. Zadaniem każdego
trenera jest dostarczyć podopiecznym doświadczeń stawiając przed nimi trudność,
z którą muszą sobie poradzić.
Efektywni trenerzy są
specjalistami w komunikacji. Potrafią odpowiednio wysyłać jak i otrzymywać komunikaty. Do
tego są one adekwatne do danej sytuacji w jakiej się znajdują. Trenerzy
znajdują się pod „stałą lupą” ludzi o różnych rolach skupionych wokół drużyny
jak na przykład rodzice, zarząd, kibice, zawodnicy, współpracownicy. O ile
słowa łatwiej jest kontrolować to często zapomina się o tym co komunikuje nasze
ciało. Dzieje się tak dlatego, że słowa wyrażają treść przekazu, a niewerbalnie
przekazywane są emocje, nad którymi trudniej jest zapanować. Najczęściej
trudność ta pojawia się podczas zawodów sportowych.
Czasami nawet werbalna część
komunikacji w momentach, gdy wydaje się być pod kontrolą odbierana jest
zupełnie inaczej od intencji adresata. W NLP (Programowanie Neurolingwistyczne)
mówi się, że każdy posiada swoją własną mapę.[3]
Oznacza to, że to samo zdanie czy słowo, wypowiedziane w taki sam sposób może
być różnie interpretowane przez trenera (nadawcę komunikatu) jak i zawodnika (odbiorcę
komunikatu).
Kiedy najczęściej dochodzi do nieporozumień w komunikacji?
Dochodzi do nich wtedy, gdy ludzie są pod wpływem stresu lub robią coś pod
przymusem. Łatwo też o błędne zinterpretowanie intencji nadawcy, gdy sytuacji
towarzyszą duże emocje albo, gdy liczy się dla osób wynik.
Martens mówi o 8 istotnych aspektach z zakresu komunikacji:[4]
-czy trener jest wiarygodny czy też nie?
-czy wysyła komunikaty negatywne czy pozytywne?
-czy wydaje więcej osądów czy przekazuje istotne i
konstruktywne informacje zwrotne?
-czy wysyła komunikaty konsekwentne czy niekonsekwentne?
-czy potrafi wysłuchiwać ludzi czy raczej tylko by mówił?
-czy potrafi okazywać i wyrażać swoje emocje czy nie?
-czy potrafi dobrze tłumaczyć i udzielać instrukcji?
-czy wzmacnia i chwali swoich podopiecznych?
Te pytania obrazują na jakim
poziomie jest trener z zakresu komunikacji. Co wykonuje dobrze, a co jest jeszcze
do poprawy. Można to zastosować jako pewną analizę pracownika lub też
autoanalizę, by samemu wejść na wyższy poziom i stać się lepszym trenerem.
Krzysztof Sas-Nowosielski
zwraca z kolei szczególną uwagę na komunikację słowną. Mówi on, że według badań,
mocno wpływa ona na skuteczność nauczania różnych czynności ruchowych.[5]
Może mieć to wpływ na dalszy sposób wykonywania owej czynności.
Należy poświęcić z pewnością
kilka słów sprzężeniu zwrotnemu (z angielskiego – feedback)[6],
czyli reakcji na komunikat czy czynność drugiej osoby.[7]
Istnieją dwa rodzaje sprzężeń zwrotnych: wewnętrzne i zewnętrzne. Wewnętrzne
pochodzą z narządów zmysłów np. piłkarz widzi efekt swojego ruchu to może go
poprawić na podstawie swoich wniosków(złego ułożenia stopy przy strzale lub
jego siły). Zewnętrzne sprzężenie zwrotne pochodzi już np. od trenera, który
informuje o wyniku bądź też sposobie wykonania. Trener powinien znać swojego
zawodnika, aby potrafić ocenić czy i w którym momencie potrzebuje on feedbacku.
Zdarzają się bowiem sytuacje, gdzie zawodnik jest już na tyle dojrzały
sportowo, że sam potrafi dostrzec co wykonał dobrze, a co powinien poprawić.
Można wyróżnić 4 funkcje
sprzężenia zwrotnego:[8]
-wzmocnienie
-kara
-informacja
-motywacja
Każda z wyżej wymienionych funkcji niesie za sobą dalej
określone skutki. Wzmocnienie sprawia, że zwiększa się prawdopodobieństwo, iż
działanie zostanie powtórzone przez zawodnika. Kara działa dokładnie odwrotnie,
czyli szanse powtórzenia – zmniejszają się. Informacja pozwala wierzyć, że
istnieje duża szansa na poprawę działania lub jego zmianę. Motywacja pobudza i
ma szczególne znaczenie przy monotonnych, wyczerpujących oraz nużących
zadaniach.
Naukowcy zastanawiali się
jak często zawodnikowi powinna być udzielana informacja zwrotna. Początkowo
twierdzono, że należy dawać feedback bardzo często. Opierano się na teorii
uczenia się motorycznego oraz na tym, że dzięki częstym informacjom, sportowiec
ma więcej wskazówek, a to prowadzi do szybszej poprawy jego działań ruchowych.
Niestety oprócz tej strony, jest także druga strona medalu, która pokazuje, że postępując w
ten sposób zawodnik często uzależnia się od trenera i sprzężenia zewnętrznego.[9]
Martens[10]
mówi o tym, że sport i tak sam ocenia uczestników. Jeżeli piłkarz popełnił błąd
to zdaje sobie on z tego sprawę poprzez właśnie wyżej wymienione sprzężenie
wewnętrzne. Błędy, które gracze popełniają na boisku są elementem uczenia się.
Jeśli już natomiast trener decyduje się na komunikację słowną to należy
pamiętać, aby nigdy nie oceniał swojego podopiecznego, jego osoby, ale jego
zachowanie czy działanie. Dlatego zamiast powiedzenia: „Jesteś złym piłkarzem”,
warto zamienić to na: „to było złe podanie”.[11]
Najlepiej dodać jeszcze jak może to poprawić bądź wspólnie z nim wysunąć
wnioski nakłaniając go do refleksji.
Oszacowano, że ludzie,
którzy nie posiedli umiejętności aktywnego słuchania mogą wychwycić tylko 20% z
całego komunikatu nadawcy. Warto jest aktywnie słuchać swoich zawodników,
dowiadywać się jak oni interpretują zdarzenia rozgrywane na placu gry, co myślą
o tym co się tam dzieje czy już się wydarzyło. Następnie można podzielić się
swoimi przemyśleniami i spostrzeżeniami od strony trenera, który zapewne widzi
wszystko z zupełnie innej
pespektywy. Pozwoli to obu stronom spojrzeć na te same zdarzenia z dystansem.
Kiedy natomiast zawodnicy
czują się regularnie niewysłuchiwani, obniża się u nich ochota do dzielenia się
z trenerem swoimi obserwacjami. Wtedy kolejnym etapem może być „zamknięcie
uczu” na słowa trenera. Kiedy zawodnicy przestają trenera słuchać, on przestaje
mieć na nich wpływ.[12]
Rozróżnia się dwa typy
słuchania: aktywne i pasywne. Drugie z nich objawia się co prawda milczeniem i
nieprzerywaniem drugiej osobie podczas wypowiedzi, ale komunikujący nie
otrzymuje od odbiorcy żadnych sygnałów świadczących o tym, że jest on
zainteresowany przekazywanym komunikatem. Słuchanie aktywne polega na tym, żeby
upewnić się lub dowiedzieć o co dokładnie chodzi nadawcy. Należy podjąć w tym
kierunku wysiłek np. poprzez poproszenie zawodnika o doprecyzowanie tego co
powiedział.
W komunikacji bardzo ważną
sprawą jest utrzymywanie kontaktu wzrokowego. Najłatwiej jest o to oczywiście kiedy
przeprowadza się rozmowę indywidualną. Natomiast nawet przy większych grupach
należy dać odczuć grupie, że zwraca się do nich.[13]
fragment pochodzi z mojej pracy magisterskiej pt:"Różnica w oczekiwaniach rodziców i zawodników (w wieku 12-15 lat) względem trenera piłki nożnej"
[1] Rae L.
2012, „Efektywne szkolenie: techniki doskonalenia umiejętności trenerskich”
s.105
[2] Koluch
A., „Komunikacja trener-dzieci”, Asystent Trenera 01/2015(8)
[3] Ready
R., Burton K. 2008, „NLP dla bystrzaków”, s.36-38
[4] Martens
R. 2009, „Jak być skutecznym trenerem”, s.112-114
[5]
Sas-Nowosielski K., „Sport Wyczynowy” 2002, nr 3-4/447-448
[6] http://www.szkolnictwo.pl/szukaj,Sprz%C4%99%C5%BCenie_zwrotne
[7] http://mfiles.pl/pl/index.php/Komunikowanie_interpersonalne
[8]
Sas-Nowosielski K., „Sport Wyczynowy” 2002, nr 3-4/447-448
[9]
Sas-Nowosielski K., „Sport Wyczynowy” 2002, nr3-4/447-448
[10] Martens
R. 2009, „Jak być skutecznym trenerem”, s.120
[11] Martens
R. 2009, „Jak być skutecznym trenerem”, s.121
[12] Martens
R. 2009, „Jak być skutecznym trenerem”, s.123
[13] Rae L.
2012, „Efektywne szkolenie: techniki doskonalenia umiejętności trenerskich”
s.101-102
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz